Ubezwłasnowolnienie to istotne zagadnienie w polskim prawie cywilnym, które wiąże się z ochroną osób niemogących samodzielnie podejmować decyzji prawnych. Może być stosowane zarówno w pełnym zakresie (ubezwłasnowolnienie całkowite), jak i ograniczonym (ubezwłasnowolnienie częściowe). W tym wpisie wyjaśnimy, na czym polegają te formy ubezwłasnowolnienia, kto może je uzyskać i jakie są ich skutki.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza, że osoba traci zdolność do podejmowania wszelkich czynności prawnych. Taka decyzja sądu jest podejmowana w sytuacjach, gdy dana osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem z powodu:
- choroby psychicznej,
- niedorozwoju umysłowego,
- innego rodzaju zaburzeń psychicznych (np. demencji).
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie pozostaje pod opieką opiekuna prawnego, który działa w jej imieniu, podejmując decyzje dotyczące jej życia osobistego i majątkowego.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe to mniej restrykcyjna forma ochrony. Osoba taka może podejmować niektóre czynności prawne, ale w sprawach bardziej złożonych wymaga zgody kuratora. Taka forma ubezwłasnowolnienia jest stosowana, gdy osoba nie jest całkowicie pozbawiona zdolności do samodzielnego działania, ale potrzebuje wsparcia, np. w związku z:
- lekkim upośledzeniem umysłowym,
- problemami z uzależnieniami,
- osłabieniem funkcji poznawczych w podeszłym wieku.
Kto może wnioskować o ubezwłasnowolnienie?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zostać złożony przez:
- małżonka,
- krewnych w linii prostej (rodziców, dzieci),
- rodzeństwo,
- przedstawiciela ustawowego osoby, której dotyczy wniosek.
Decyzję o ubezwłasnowolnieniu podejmuje sąd, po wnikliwym rozpatrzeniu sprawy i opinii biegłych.
Skutki ubezwłasnowolnienia
Ubezwłasnowolnienie ma istotne skutki prawne. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie traci zdolność do czynności prawnych, natomiast częściowe ogranicza tę zdolność w określonym zakresie. Oznacza to, że nie może np. zawierać umów, dysponować majątkiem czy podejmować decyzji dotyczących leczenia bez zgody opiekuna lub kuratora.
Podsumowanie
Ubezwłasnowolnienie to ważne narzędzie prawne służące ochronie osób, które z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie funkcjonować w sferze prawnej. Warto jednak pamiętać, że każda decyzja w tej kwestii musi być podejmowana z rozwagą i w interesie osoby, której dotyczy.